تارجا

مقدمه:

میزان pH خاک، در واقع نشانگر مقدار اسیدیته آن می­باشد. مقیاس pH از صفر تا چهارده متغیر بوده و pH متوسط و عمده خاک­ها در ایران بین 7 و 5/8 می­باشد.

مقدارpH  بین 5/6 تا 7 در خاک، ایده ­آل برای اکثر گیاهان می­باشد. در واقع pH خاک در جذب مواد مغذی موجود در خاک توسط ریشه ­های گیاهان بسیار با اهمیت می­باشد؛ خاک بیش از اندازه اسیدی و یا قلیائی میزان دریافت مواد مغذی توسط ریشه گیاهان را کاهش می­دهد.

خاک قلیائی نسبت به خاک اسیدی عمدتاً استعداد کمتری برای رشد گیاهان دارد. pH خاک ­های قلیائی برای رشد و باروری بهینه اکثر گیاهان، نبایستی بیشتر از 8-5/7 باشد. خوشبختانه اصلاح pH خاک­های قلیائی برای رشد و بهره­ وری مطلوب با صرف زمان و اصلاح ­کننده صحیح امکان پذیر است. در بسیاری از مواقع، با وجود حضور برخی عناصر غذایی در خاک، گیاه به علت بالا بودن pH محیط ریشه، امکان جذب آن­ها را نداشته (عمدتاً عناصر کم مصرف مانند آهن، روی، مس، منگنز و …) و چه بسا که با مصرف بی­رویه کودهای مربوطه نیز مشکل برطرف نگشته و بیشتر باعث آلودگی خاک و آب به مواد شیمیایی می­گردد.

در بسیاری از مناطق خشک و نیمه خشک ایران با بارندگی بسیار کم، خاک قلیائی رایج است؛ خاک مناطقی که توسط آب با سختی کل بالا آبیاری می­شود نیز عمدتاً قلیائی می­ باشد. آب سخت حاوی کربنات کلسیم، انواع بی­کربنات­­ها و املاح معدنی زیادی است و این ترکیبات منجر قلیائی شدن خاک می­شوند.

اهمیت اصلاح خاک­های قلیائی جهت پیشگیری از اثرات زیان­بار آن بر تولیدات کشاورزی نیز به همین مسئله وابسته است.از ساده ترین شیوه های افزایش اسیدیته خاک و یا کاهش pH خاک­های قلیائی، افزودن گوگرد به خاک است. استفاده از گوگرد، ایمن و کم هزینه بوده ولی فرآیند کاهش pH در این روش زمان­بر است. گوگرد بایستی همراه با کودهای آلی حاوی باکتری­های تیوباسیلوس کافی در فصول گرم جهت تبدیل گوگرد عنصری به اسید سولفوریک مورد استفاده قرار گیرد.

استفاده مستقیم از اسیدهای قوی مانند اسید سولفوریک، اسید نیتریک و … نیز در عین اثر بر کاهش سریع pH، خسارات زیانباری را به خاک متحمل می­کنند. این اسیدها علاوه ­بر وارد کردن حجم زیادی از یک عنصر (گوگرد در اسید سولفوریک، نیتروژن در اسید نیتریک و…) و ایجاد سمیت آن برای گیاه در کنار خطرناک بودن استفاده از آب برای انسان، باعث واکنش شدید با هوموس، ریشه گیاهان، ماکرو و میکروارگانیسم ­های خاکزی، تخریب بافت و ساختمان خاک می­شوند.

 بهترین راهکار کاهش pH خاک، استفاده از محلولی مانند تارجا می­باشد که در عین کاهش قابل توجه pH، نه حجم بسیار زیادی از عناصر را وارد خاک کرده و نه واکنشی با مواد آلی، ریشه گیاهان، ماکرو و میکروارگانیسم­ های خاکزی، تخریب بافت و ساختمان خاک داشته باشد.

تارجا:

تارجا یک محلول غلیظ اسیدی حاوی مقادیری از ازت و گوگرد تولید شرکت دانش بنیان گوهر شیمی خبره می­باشد. این اسید قوی با نانوکپسوله کردن و استخلاف عامل­های اسیدی، در تماس با مواد آلی نظیر پوست و بدن انسان، ریشه گیاهان، ماکرو و میکروارگانیسم­های خاکزی کاملاً ایمن بوده و واکنشی با آن­ها ندارد. عامل اسیدی صرفاً در تماس با مواد معدنی فعال می­باشد.

عملکرد تارجا در آب و خاک

این ترکیب با کربنات­ها مانند کربنات کلسیم، کربنات منیزیم، کربنات سدیم و همچنین بی­ کربنات­های آب آبیاری واکنش داده و علاوه­بر آزاد کردن کاتیون­ها، با تولید کربن دی­اکسید، pH آب را به صورت قابل توجهی کاهش می­دهد.

تارجا با خاصیت اسیدی خود در خاک­های آهکی با انحلال و هیدرولیز کربنات کلسیم و کربنات سدیم، باعث کاهش در pH خاک می­گردد. از آنجایی که خاک خاصیت بافر دارد، بنابراین این کاهش­ pH در خاک­های با ویژگی­های مختلف، متفاوت است. در خاک­های شور – آهکی که عمده املاح از نوع کلرید سدیم و کلرید کلسیم می­باشد، استفاده از تارجا موجب آزاد شدن کاتیون و آنیون­ها در محلول خاک شده و با آبیاری مورد آبشویی قرار گرفته و باعث کاهش قابل توجه شوری در محیط رشد ریشه می­گردد. کلسیم آزاد شده در محلول خاک به علت قدرت رقابتی بیشتر نسبت به سدیم، جذب مکان­های تبادلی رس­ها شده و موجب کاهش SAR خاک می­شود.

کاهش شوری خاک مذکور پس از استفاده از محلول تارجا وابسته به دو عامل آبشویی و زهکشی می­باشد. در اولین مرحله اثر کاهندگی pH و EC در قسمت سطحی خاک خواهد بود؛ به­طوری که کاتیون و آنیون­های نظیر سدیم، کلراید، کلسیم و … را در فاز محلول آزاد ساخته و با آبیاری­های متوالی این یون­ها را به عمق­های پائین­تر آبشویی خواهد کرد. در این حالت اگر آبیاری جهت آبشویی کم بوده و یا محلول خاک آبشویی شده از خاک زهکشی نشود، پس از مدتی املاح دوباره به قسمت­های سطحی خاک برخواهند گشت. بنابراین آبشویی و زهکشی در اصلاح این خاک­ها ضروری می­باشد. بایستی به این نکته نیز توجه داشت که استفاده از آب آبیاری با شوری بالا جهت آبشویی پس از استفاده از محلول تارجا، عملکرد تارجا را کاهش داده و گاها منجر به اثر سوء نیز می­گردد.

در خاک­های شور-سدیمی استفاده از محلول تارجا باعث کاهش pH، جایگزینی کلسیم و منیزیم به جای سدیم در مکان­های تبادلی رس­ها، به فاز محلول آمدن سدیم و کلر و در نتیجه کاهش شوری خاک پس از آبشویی و زهکشی خواهد شد.

کلاس بافت خاک در نحوه عملکرد و مقدار مصرف تارجا نیز اهمیت زیادی دارد. هرچه خاک درشت بافت­تر یا به اصطلاح سبک­ بافت­تر باشد، عملکرد تارجا حداکثر و مقدار مصرف آن نیز کمتر خواهد بود. ولی در خاک­های ریز بافت یا به اصطلاح سنگین بافت، عملکرد تارجا نسبت به درصد و نوع رس خاک کاهش یافته و مقدار مصرف مورد نیاز برای مشاهده عملکرد قابل قبول تارجا افزایش می­یابد.  

مزایای استفاده از تارجا :

• کاهش pH آب و خاک
• اصلاح خاک­های آهکی، شور، شور-آهکی و شور – سدیمی
• افزایش جذب عناصر میکرو توسط ریشه گیاهان در نتیجه کاهش pH در خاک­های آهکی
• از بین بردن سله سطحی خاک، افزایش نفوذپذیری و تخلخل خاک
• آزاد کردن فسفر تثبیت شده در خاک
• تامین گوگرد و نیتروژن در مراحل رشد اولیه گیاه

میزان مصرف محلول تارجا در آب آبیاری:

آنالیز محلول تارجا: